همانطور که میدانید فوتبال ورزشی است که بیش از یک قرن است که مورد توجه اکثر مردم قرار گرفته و در نتیجه بدیهی است که مانند کیت های بازیکنان و داوران ؛قوانین آن نیز تغییر کند.در این مقاله با هم نگاهی به قوانین مختلف داوری فوتبال و همچنین تغییرات ان در تاریخ فوتبال می اندازیم.
قبل از بررسی جزعی بهتر است نگاهی کلی به قوانین این بازی بیاندازیم.
- زمین بازی: بازی در زمین چمن طبیعی یا مصنوعی انجام‌گیرد. از چمن مصنوعی در بازی‌های جام کنفدراسیون ها یا مسابقات بین‌المللی باشگاهی استفاده می‌شود. زمین‌ها باید حداقل کیفیت زیاد بین‌المللی تعیین‌شده توسط فیفا را داشته‌باشد.
- توپ: توپ بازی باید از چرم یا مواد مناسب دیگر ساخته شده‌باشد و قطر آن بیش از ۲۳ سانتی‌متر یا کمتر از ۲۲ سانتی‌متر نباشد.همچنین محیط آن بیش از ۷۰ سانتی متر یا کمتر از ۶۸ سانتی متر نباشد.
- تعداد بازیکنان: هرتیم در هر بازی باید ۱۱ بازیکن درون زمین داشته‌باشد که یکی از آن‌ها دروازه بان است. تیمی که افراد درون زمینش کمتر از ۷ بازیکن باشد، حق ادامهٔ بازی را ندارد.
- تجهیزات بازیکنان: بازیکن حق استفاده یا پوشیدن هرگونه چیز خطرناکی مانند جواهرات را ندارد.
- داور: داور در فوتبال حکم قاضی را دارد و می‌تواند در صورت دیدن رفتار خشونت‌آمیز از کارت زرد یا قرمز استفاده کند.
- کمک داوران: دو کمک داور در زمین وجود دارند که می‌توانند در این موارد به تصمیم داور اعتراض‌کنند:
- – هنگامی که تمام توپ میدان بازی را ترک‌کند.
- – هنگامی که کرنر، گل و پرتاب انجام می‌گیرد.
- – هنگامی که ممکن‌است یک بازیکن در شرایط آفساید باشد.
- – تیمی درخواست تعویض‌کند.
- – هنگامی که از دیدگاه داور، سوءرفتار یا هر حادثهٔ دیگری رخ‌دهد.
- – هنگامی که خطایی انجام می‌گیرد، کمک‌داور می‌تواند مسئله را بهتر برای داور توضیح‌دهد.
- – هنگامی که در ضربات پنالتی، پیش از این که بازیکن ضربه را بزند، دروازه‌بان پایش از خط دروازه جلوتر بیاید و توپ وارد دروازه‌شود، کمک‌داور اعتراض می‌کند.
- مدت زمان بازی: بازی فوتبال در دو نیمه ۴۵ دقیقه‌ای انجام می‌گیرد، مگر اینکه داور و دوتیم بر تغییر مدت زمان بازی توافق کرده‌باشند. هرگونه توافق برای تغییر مدت زمان بازی (برای مثال کاهش هر نیمه به ۴۰ دقیقه به‌دلیل نبود نور کافی) باید پیش از انجام بازی، صورت گرفته‌باشد.
- آغاز مجدد بازی: بازی در این موارد مجدداً آغاز می‌گردد:
- – هنگام آغاز مسابقه
- – پس از به‌ثمر رسیدن یک گل در طول بازی
- – هنگام آغاز نیمه دوم
- – هنگام آغاز هردو نیمه وقت‌های اضافی.
- توپ درون و بیرون از بازی: هنگامی که تمام توپ از خط دروازه یا خط‌های طولی و عرضی زمین رد شود، بازی توسط داور متوقف می‌شود.
- نحوهٔ گل‌زدن: هنگامی که تمام توپ از خط دروازه رد شود، به‌شرطی که پیش از آن خطایی صورت نگرفته‌باشد، این تیم گل به‌ثمر رسانده‌است.
- آفساید: هنگامی که بازیکن از همه بازیکنان دیگر به جزء دروازه‌بان به دروازه تیم حریف در زمان ارسال توپ نزدیک‌تر باشد، در موقعیت آفساید قراردارد.
- خطا و سوءرفتار: هنگامی که بازیکنی هریک از این خطاها را انجام‌دهد، خطا کرده‌است و ضربهٔ آزاد به تیم حریف تعلق می‌گیرد:
- – زدن ضربه یا لگد به بازیکن حریف
- – خطای پشت پا زدن یا تلاش برای انجام خطای پشت پا زدن
- – پرش بر روی بازیکن حریف
- – حمله به حریف
- – حملات یا اقدام به حملات به حریف
- – هل‌دادن حریف
- – تکل‌زدن بر روی حریف.
- ضربات آزاد: ضربات آزاد یا به‌شکل مستقیم یا غیرمستقیم‌اند.
- ضربهٔ پنالتی: اگر بازیکن تیم خودی، بر روی بازیکن حریف که در محوطهٔ جریمه‌شان است، خطا کند، خطای پنالتی صورت گرفته‌است. شانس گل‌زدن از ضربهٔ پنالتی به‌شکل مستقیم، بسیار زیاد است. زمان تلف‌شده برای زدن یک پنالتی، در پایان هر نیمه یا وقت اضافه گرفته می‌شود.
- پرتاب اوت: پرتاب یکی از روش‌های آغاز مجدد بازی‌است. هنگامی که توپ به بازیکنی برخورد کند و تمام توپ از خط طولی زمین بیرون‌برود، تیم حریف باید توپ را از محل بیرون‌رفتن آن روی خط، پرتاب‌کند. گل‌زدن با یک پرتاب ممنوع‌است.
- ضربه دروازه: شروع مجدد از دروازه یکی دیگر از روش‌های آغاز مجدد بازی‌است. اگر توپ از خط دروازه رد شود و بازیکن حریف به توپ برخورد کرده باشد، ضربه دروازه محسوب می‌شود. ممکن است یک گل به صورت مستقیم از ضربه دروازه به ثمر برسد؛ اما در صورتی که گل به خودی نباشد.
- ضربه کرنر: ضربهٔ کرنر روشی دیگر برای آغاز مجدد بازی‌است. هنگامی که توپ به بازیکن خودی برخورد کند و از خط عرضی کنار دروازه خودی رد شود، برای تیم حریف ضربهٔ کرنر به‌دست می‌آید. یک گل ممکن است از راه ضربهٔ کرنر به‌طور مستقیم به تیم حریف به‌ثمر رسانده‌شود
کارت‌های زرد و قرمز
امروزه این کارت‌ها در کنار لباس و سوت داوری که یکی از بدیهی‌ترین لوازم برای قاضی مسابقه به شمار می‌رود. اما این ابزار تنها ۴۴ سال است که در جام‌های جهانی استفاده می‌شود. کن استون داور انگلیسی که مسابقه معروف شیلی و ایتالیا در جام‌جهانی ۱۹۶۲ و فینال جام‌حذفی سال ۱۹۶۳ انگلستان را هم قضاوت کرده است، مبدع استفاده از این کارت‌ها است. او در جام‌جهانی ۱۹۶۶ مشاهده کرد که برای اخراج بازیکنان هیچ روش یکسان و مطمئنی وجود ندارد. گاهی اوقات هم به دلیل مشکلات در تسلط به زبان انگلیسی داور به خوبی نمی‌توانست منظورش را به بازیکن برساند و همین امر مشکلات زیادی را به وجود آورده بود. در مصاحبه ای او تعریف می‌کند که در ترافیک منطقه کنزینگتون لندن وی با مشاهده رنگ زرد و قرمز چراغ‌های راهنمایی متوجه می‌شود که از این روش برای فوتبال هم میتوان استفاده کرد. رنگ زرد برای اخطار و احتیاط و رنگ قرمز برای اخراج و توقف. بدین ترتیب برای نخستین بار در سال ۱۹۷۰ این کارت‌ها مورد استفاده قرار گرفتند. در مسابقه افتتاحیه‌ی این رقابت‌ها بین شوروی و مکزیک داور مسابقه از ۵ کارت زرد استفاده کرد اما در کل این دوره هیچ کارت قرمزی به کسی داده نشد. سرانجام در سال ۱۹۷۴ بود که کارلوس کازلی بازیکن تیم شیلی با دریافت دو کارت زرد از زمین مسابقه اخراج شد؛ و در تاریخ این مسابقات اولین شخصی بود که کارت قرمز دریافت می‌کرد. در سال ۲۰۰۶ هم جالب‌ترین اتفاق در زمینه‌ی استفاده از این کارت‌ها رخ داد. گراهام پل داور انگلیسی به سیمونیچ بازیکن تیم کرواسی سه کارت زرد داد تا او را اخراج کند. یک اشتباه بزرگ که برای همیشه در تاریخ جام‌جهانی به یادگار ماند.
استفاده از بازیکنان تعویضی
این هم یکی دیگر از بدیهیات فوتبال امروز است که مانند کارت‌های رنگی داوران از سال ۱۹۷۰ به بعد مجوز استفاده از آن صادر شد. در فینال ۱۹۶۶ جیمی گریوز و جف هرست، دو مهاجم بزرگ انگلیسی‌ها به این دلیل موفق به بازی در کنار هم نشدند که مجوزی برای تعویض بازیکنان وجود نداشت. چهار سال بعد در مسابقه بین مکزیک و شوروی، آناتولی پوژاچ نخستین بازیکنی بود که به عنوان تعویضی وارد زمین شد و نام خودش را در تاریخ مسابقات ثبت کرد. البته برای کامل‌تر شدن این قانون هنوز زمان نیاز بود. تا سال ۱۹۹۰ تیم‌ها مجاز بودند که ۵ بازیکن تعویضی معرفی کنند و فقط از ۲ نفر آن‌ها استفاده نمایند. در سال ۱۹۹۴ هم تعداد تعویضی‌ها به سه نفر افزایش یافت. اما از آن سه نفر یک جای تعویض برای دروازه‌بان‌ها باید حفظ می‌شد. تا اینکه سرانجام در جام‌جهانی ۱۹۹۸ فرانسه بود که دو اتفاق مهم رخ داد. تعداد تیم‌های شرکت‌کننده به ۳۲ عدد افزایش یافت و قانون سه تعویض بدون محدودیت پست‌های بازیکنان هم اعمال شد. فوتبال قدمی دیگر به سوی تکامل مقرراتش برداشته بود.
قانون گل طلایی و نقره‌ای
بنا به تجربه‌ی چندین دوره‌ی گذشته، فیفا متوجه شده بود که تیم‌ها در وقت‌های اضافه‌ی مراحل حذفی، بسیار محتاطانه بازی می‌کنند. برخی از آن‌ها حتی کاملا مشتاقانه به دنبال کشاندن بازی به ضربات پنالتی بودند. بر این اساس طرح قانون گل طلایی تصویب شد و به اجرا در آمد. تا تیم‌ها بیشتر به دنبال ریسک و فوتبال هجومی باشند. این قانون در فینال جام‌ملت‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۰ اروپا در تعیین قهرمان بسیار موثر بود؛ و در جام‌جهانی ۹۸ هم در مسابقه معروف فرانسه با پاراگوئه باعث حذف تیم چیلاورت افسانه‌ای از مسابقات شد. پس از جام‌جهانی ۲۰۰۲ قانون گل طلایی به نسخه‌ای جدیدتر یعنی گل نقره‌ای تغییر کرد. چون باز هم تیم‌ها به جای فوتبال تهاجمی بازی محتاطانه‌ای ارائه می‌کردند. گل نقره‌ای در یورو ۲۰۰۴ استفاده شد اما پس از آن رقابت‌ها هر دو قانون طلایی و نقره‌ای دیگر مورد اجرا قرار نگرفتند. فیفا از هر دو تصمیم عقب نشینی کرده بود.
ضربات پنالتی
انجام بازی‌های تکراری یا حتی پرتاب سکه از جمله روش‌های متداول انتخاب برنده در هنگام تساوی بازی‌ها بود. اما در یورو ۷۶ بود که چکسلواکی با کمک این قانون جدید موفق به شکست آلمان در فینال رقابت‌ها شد. در جام‌جهانی ۱۹۷۸ قانون ضربات پنالتی توسط فیفا تایید شد. اما برای اولین بار در ۱۹۸۲ بود که آلمان با کمک این قانون موفق به حذف فرانسه از رقابت‌های جام‌جهانی شد. پس از آن دوره تا به حال ۲۲ مسابقه در جام‌جهانی به ضربات پنالتی کشیده که ۲ بار آن نیز در فینال رقابت‌ها بوده است. در سال‌های ۱۹۹۴ و ۲۰۰۶ تیم‌های برزیل و ایتالیا با کمک این قانون موفق به قهرمانی در جهان شدند. آلمان با ۴ بار پیروزی در ضربات پنالتی موفق‌ترین و انگلستان با ۳ شکست بدشانس‌ترین در این زمینه بوده‌اند. کره‌جنوبی، پاراگوئه و بلژیک هر ۵ ضربه پنالتی‌شان را تبدیل به گل کرده و سوئیس با گل کردن صفر ضربه از سه فرصت اولیه، بدترین رکورد در این زمینه را به خود اختصاص داده است.
سه امتیاز به ازای هر پیروزی
در انگلستان از سال ۱۹۸۱ این قانون اجرا شده بود تا تیم‌ها فوتبال تهاجمی‌تر به نمایش بگذارند. اما پس از جام‌جهانی تدافعی و نا امیدکننده‌ی ۱۹۹۰ سرانجام فیفا قبول کرد که این قانون در جام جهانی نیز اجرا شود. جام ۱۹۹۴ در آمریکا شاهد این تغییر بود. بدون انجام این تغییر ممکن به عنوان مثال در سال ۲۰۱۰ نیوزلند با سه تساوی موفق به صعود از گروهش شود. در حالی که آن‌ها در گروه سوم شده و اسلواکی به جای آن‌ها به مرحله بعدی رفت. البته نتایج تحقیقات در دوره‌های ۱۹۹۴،۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ مشخص کرد که با قانون دو امتیازی قبلی هم تیم‌های مشابهی از گروه صعود می‌کردند.
VAR
برای بهبود قضاوت در فوتبال و همینطور راحت تر شدن تصمیم گیری برای داوران فیفا سیستمی به وار را طراحی کرده که به داور ویدیویی معروف است .در این سیستم دوربین های مختلفی در قسمت های مختلف ورزشگاه کار گزاشته شده و با کمک گرفتن از سیستم های به روز دنیا میتوان اکثر خطاها و موارد مورد بحث در فوتبال را قضاوت کرد.
